D'iarr bainisteoir an ghairdín mhúrtha orm a mbróisiúr a aistriú go Gaeilge, agus shocraigh mé é a roinnt libh anseo, ionas go mbeadh an t-eolas ar fáil áit éigin ar líne. Is fiú go mór cuairt a thabhairt ar an ngairdín má tá sibh thíos san Oirdheisceart Grianmhar.
DAS, má fheiceann sibh botúin thíos, abair liom é - níl sé seolta agam go fóill.
Gairdín Múrtha
Colclough
Lig do scíth sa dúlra…
tabhair cuairt ar an nGairdín Múrtha
Athchóirithe
ag Mainistir Thinteirn, Co. Loch Garman
 |
An gairdín sa lá atá inniu ann
|
 |
Griangraf ón aer, Iúil 2010
|
Muintir Colclough
Thóg muintir Colclough (fuaimnithe Cóc-lí) an
Gairdín Múrtha Seoirseach seo breis is 200 bliain ó shin, roimh 1814. Chuir
oibrithe deonacha tús leis an obair athchóirithe i mí Iúil 2010 faoi stiúir Hook Tourism, tar éis dóibh ceadúnas a
shíniú le Coillte Teoranta, úinéirí an ghairdín.
An Leagan Amach
Tá leagan amach an Ghaírdín Mhúrtha athdheartha
anois faoi mar a bhí sé sna 1830aidí. Is iad na príomhghnéithe den Ghairdín
Múrtha cloiche agus brící seo – a bhfuil 2.5 acra ann – ná cúinní cuartha, dhá
struchtúr inmheánacha sa bhalla brící a scarann an gairdín ina dhá leath: an
t-oirthear (an gairdín ornáideach) agus an t-iarthar (gairdín na cistine), agus
an abhainn lena cúig dhroichead, a shreabhann tríd an ngairdín.
An Suíomh
Tá sé suite i ngleann glas álainn i lár coille,
áit a bhfuil ceol binn na n-éan le clos. Téann cuairteoirí tríd
iar-shráidbhaile Thinteirn ar an mbealach chuig an ngairdín ar chosán coille a
mbíonn coinnle corra agus gairleog fhiáin ag fás timpeall air san Earrach. I
rith an tsamhraidh, siúltar faoi bhun na bhfeánna arda dorcha, roimh spéir
ghorm oscailte an Ghairdín Mhúrtha a shroichint.
 |
| An Gairdín Cistine |
Stair agus Scéal
Bhunaigh manaigh
Chistéirseacha Mainistir Thinteirn tar éis 1200, faoi choimirce William Marshall,
ar abhainn bheag a shníonn amach i gCuan Bhanú. Tar éis a díscaoilte in 1536,
bronnadh an talamh ar fad ar Sir Anthony Colclough in 1562. D’fhan muintir
Colclough ina gcónaí ann ar feadh 400 bliain, agus le linn an tréimhse sin athraíodh
an mhainistir agus tógadh go leor struchtúir nua timpeall uirthi, ina measc
droichid, muileann línéadaigh, muileann plúir, forbhallaí agus an Gairdín
Múrtha Seoirseach.
Tógadh an Gairdín Múrtha
520m siar ó dheas ó Mhainistir Thinteirn, ag baint úsáid as clocha a bhí le fáil sna
páirceanna máguaird agus ag líneáil na ballaí le brící lámhdhéanta a cruthaíodh
sa Ghairdín Múrtha le láib ón inbhear áitiúil. Déanadh aol sa tiníl in aice le
droichead na bhforbhallaí as aolchloch dhóite a tháinig ar bháid ó Rinn Duáin
agus a meascaíodh le gainimh chun moirtéal aoil a chruthú.
Tá leagan amach an ghairdín
curtha ar ais mar a bhí in 1838 ag baint úsáid as eolas ón Mapa Stairiúil OSI. Léiríonn an mapa seo na cosáin, cúig dhroichead,
an clós seachtrach, agus na suíomhanna ina raibh an gairdín glasraí agus na
crainn torthaí suite.
Bhronn Miss Marie B. Colclough (a fuair bás in
1983) Mainistir Thinteirn ar an Stát in 1959. Tréigeadh an Gairdín Múrtha go
dtí gur leag an comhlacht stáit Coillte breis is 30 crann mhóra Sitka a
cuireadh ann in 1955. Gearradh siar an fál labhrais fiáin in oirthear an
ghairdín, agus tá sé ag fás arís go sláintiúil san áit chéanna inar cuireadh é
na céadta bliain ó shin. Glanadh siar an cosán tríd an gcoill i dtreo an
ghairdín agus cuireadh gairbhéal nua air, chun na príomhbhealaí isteach ar an
taobh thiar-thuaidh a fheabhsú. Cé nár déanadh tagairt do thógáil an ghairdín
sna cartlanna teaghlaigh, seo mar a scríobh cuairteoirí sa 19ú aois faoi:
Thug John Bernard Trotter – a scríobh “Walks in Ireland 1812”
(foilsithe in 1819) – cuairt ar Thinteirn i mí an Mheitheamh 1812 agus d’fhan
sé ann ar feadh míosa beagnach, gan trácht a dhéanamh ar an nGairdín Múrtha.
“We have employed several days in enjoying the
beauties of Tintern and its environs, and experienced much civility from Lady
Colclough”
Meitheamh 27, 1812.
Rinne A. Atkinson an chéad tagairt don Ghairdín
Múrtha in “The Irish Tourist”, a scríobh sé i mí Iúil 1814 (foilsithe in 1815).
“Lady Catherine Colclough had the politeness to
show me a very beautiful
and fruitful Walled Garden, of two or three acres, enclosed by a
handsome brick wall, and abounding with the delicacies of the
season”.
Ba í Catherine Colclough (née Grogan ó Chaisleán
Bhaile Sheáin) máthair Caesar Colclough. Toisc gurb é Caesar an mac ba shine le
Sir Vesey, tháinig sé in oidhreacht ar eastát a athar. Bhí John, deartháir
le Caesar, i bhfeighil ar an eastát go dtí gur mharaigh William Congreve ó
Chaisleán Chaoire (Wilton) é i gcomhrac aonair a bhain le toghchán sa chontae
in 1807. Bhainistigh an t-aibhéardaí Tomas MacCord an t-eastát ansin go dtí gur
fhill Caesar ón bhFrainc in 1814. Scaoileadh Caesar as príosún tar éis éirí as
Napoleon, agus toghadh é mar MP i dTeach na dTeachtaí in 1818.
Bhí J.W. Goff ó Theach
Bhaile an Hóraigh i bhfeighil ar eastát Thinteirn mar ghníomhaire Caesar
Colclough idir 1831-1840. Tá teacht fós ar fháltais do chrainn phéitseog,
neachtairíní agus sílíní a ceannaíodh i bPlandlann Fennessy i bPort Láirge agus
i bPlandlann Miller agus Sweet in Bristol le linn an tréimhse seo. Tá litreacha
idir Caesar agus a ghníomhaire ón uair seo le fáil i Leabharlann Náisiúnta na
hÉireann fós, agus déanadh tagairt do roinnt plandaí atá ag fás sna gairdíní i
dTinteirn an uair sin, idir Geraniums, Carnations agus Daphne.
Tá súil againn go dtabharfaidh tú cuairt ar
an nGairdín Múrtha i mbliana agus go gcruthóidh tú do chuid cuimhní féin.
 |
| Fear bréige an ghairdín, ar lá an Tynwald |
Treoracha
Fág an R733 (an bóthar idir Baile Hac agus
Droichead Eoin) ag an gcasadh i dtreo Mhuileann an tSáile, an L4041. Tá an
bealach isteach go Mainistir Thinteirn agus Gairdín Múrtha Colclough 1km ón
gcrosbhóthar seo ar thaobh na láimhe deise (balla cloiche le feánna). Tá an
Gairdín Múrtha suite 300m siar ó dheas ó charrchlós na Mainistreach (7 nóim
siúil). Comharthaí ar gach bóthar isteach. Mapa sa bhróisiúr seo. ~ Sat Nav:
-6.8377833 52.23696 ~
Uaireanta Oscailte
Oscailte Gach Lá: 10 r.n. go 6 i.n. ~ Bealtaine
go Meán Fómhair
10 r.n. go 4 i.n. ~ Deireadh Fómhair - Aibreán
Táille isteach
€3: Duine fásta. €2: Lascaine; Seanóirí, Mic
Léinn, Grúpaí de 10+. Ticéad Bliantúil ar fáil. Faoi bhun 14: saor in aisce.
Iarrtar ar chóistí agus ar ghrúpaí móra glaoch roimhré. Fáilte roimh
mhadraí dea-mhúinte ar iall.
Sonraí Teagmhála
Bainisteoir Tionscadail: Alan Ryan
Príomhgharaíodóir: David Bawden
Gairdín Múrtha Colclough
Mainistir Thinteirn,
Muileann an tSáile
Co. Loch Garman, Éire
t – 083 3064159
i - www.colcloughwalledgarden.com
r - colcloughwalledgarden@gmail.com
facebook - Colclough Walled Garden
twitter - @colcloughgarden
www.hooktourism.com
www.wexfordgardentrail.com
www.experiencenewross.com
www.visitwexford.ie
