An Lá a Thit an Droichead...

á sé curtha ar an mblag seo cheana féin anseo agus anseo - an droichead breá ársa sa bhaile a théann idir mo theach agus an sráidbhaile áitiúil. Ach is oth liom a rá gur thit cuid (mhór) de bhalla an droichid isteach sa bhfarraige inné tar éis duartan báistí agus gaoithe láidre. Agus deirtear go bhfuil cuid eile dó fós i mbaol titim. Faoi mar a bhfeicfidh sibh thíos tá an comhairle chontae ag obair ar an mballa a shábháil anois. Faraor, is cosúil go bhfuil an milleán ar an gcomhairle céanna agus a gconraitheoirí.
Tá neamhaird tugtha don droichead leis na blianta anuas, tá an méid sin soiléir. Breathnaigh ar an eidhneán atá ag fás go tiubh air, tá fadhbanna le fada an lá le pumpa uisce briste i lár an droichid, agus tá na tacaí ar dhá thaobh an áirse creimthe go dona. Ach baineann an damáiste a tharla inné le hobair a déanadh ar bhóthar an droichid mí ó shin agus an chaoi ina bhfágadh é. Cuireadh píopaí nua uisce isteach faoin bhféar taobh istigh den bhalla thíos, agus fágadh an talamh lag agus gan chosaint ina ndiaidh. D'éirigh an talamh trom agus bog i ndiaidh na báistí agus thit an balla. Bhí 'oifigeach caomhnaithe' ar an suíomh inné. Róbheag, ródhéanach, ar ndóigh.
Ní haon iontas go bhfuil muintir an tsráidbhaile trína chéile faoi seo, agus feargach mar gheall air. Droichead atá ag nascadh an dá pharóiste le beagnach 200 bliain (195 bliain le bheith cruinn) ag titim as a chéile. Táthar ag caint anois faoin droichead a dhúnadh ar feadh tréimhse. Sa chás sin, ní bheadh John bocht in ann dul go dtí an teach tábhairne áitiúil 500 slat thar an droichead um Nollag.

Ag leagan cuid den bhalla ar an taobh eile, creid é nó ná creid,
 chun an t-uisce breise a scaoileadh uaidh.

Obair chonraitheoirí an chomhairle mí ó shin lena bpíopaí nua uisce.

"Tithe Tairne"

s fiú go mór an bailiúchán grianghrafanna seo ó The Guardian a fheiceáil agus a léamh. 'Séard atá ann ná na "tithe tábhairne tairne" atá le fáil sa tSín, sna cathracha sin ina bhfuil forbairt mhór thapaidh ag tarlú. Glaoitear "teach tairne" ar na tithe sin a mhaireann - mar gheall ar agóidí a n-úinéirí - nuair a leagtar gach aon fhoirgneamh eile timpeall orthu. Tithe tairne toisc go ngobann siad amach ar nós tairní nach féidir a chur faoin gcasúr. Ar ndóigh, is bailte iad fós do na daoine crógacha/cantalacha a throideann in aghaidh na forbartha.

Radharc ón Tuaisceart

haith mé trí lá i dtuaisceart na Breataine Bige le déanaí, ar thuras álainn timpeall an cheantair a bhfuil an oiread sin cloiste agam faoi. Ar an mbealach ó thuaidh Dé hAoine thit an ceo go tiubh anuas orainn agus muid ag trasnú an M4 - an mótarbhealach a théann timpeall Caerdydd agus a chuireann teorann teoiriciúil ar an gcathair - agus ní rabhas in ann mórán den tírdhreach a fheiscint. Ach lé héirí gréine maidin Dé Sathairn nochtadh na sléibhte, portaigh agus lochanna dúinn, maisithe go geal i ndathanna an fhómhair.

Caisleán Chonwy agus príomhshráid an tseanbhaile

Is ceann scríbe den scoth é don té a bhfuil dúil acu sa stair, sa nádúr, sa dreapadóireacht, agus sa chultúr Ceilteach (cloistear an Bhreatnais i ngach áit idir óg is aosta). Tá caisleán ard bagrach i ngach baile - ní fhéadfá caisleán agus ballaí Chonwy a shárú mar shuíomh turasóireachta, cé go ndeireann mo chairde Breatnacha liom gur siombal de cheannsmacht Shasana é. Ar an ábhar sin, thugas cuairt ar an sráidbhaile beag Frongoch, a raibh dhá príosúin ann do chimí Éireannacha le linn Éirí Amach na Cásca. Níl mórán ann sa lá atá inniu ann - leagadh na sean-phríosúin - ach tá leacht cuimhneacháin le feiceáil ar thaobh an bhóthair ag déanamh tagairt dá scéal. Deirtear go raibh mo shin-seanathair i ngéibheann ansin, agus cheannaigh mé leabhar faoin áit sa siopa áitiúil chun tuilleadh fiosrúcháin a dhéanamh air.

Baile beag Beddgelert

Ní chloistear mórán faoin mBreatain Bheag mar cheann scríbe saoire - seachas, b'fhéidir, i gcomhair chluiche rugbaí - agus is mór an trua é. Má tá fonn oraibh dul ann, tá dhá nod agam daoibh maidir leis an mbia: caifé BaaMooOinc i mBeaumaris ar Ynys Mon/Anglesey agus Lyn's Café i mBeddgelert. Foirfe i ndiaidh lá fada spaisteoireachta!

Thuas ar thúr an chaisléain

Yr Wyddfa, nó Snowdon

Sléibhte scláta Snowdonia

Marwdy (marbh + tigh = marbhlann) an mhianaigh sclátaí

Gaeilge san IT

eist agam oraibh a chairde... ar cheannaigh éinne daoibh an Irish Times inniu (Dé Céadaoin)? An raibh leathanach Gaeilge ann? Faoi mar a scríobh mé coicís ó shin, déanadh athdhearadh ar an nuachtán le déanaí agus gealladh dúinn go mbeadh tuilleadh Gaeilge ann as seo amach, ar leathanach ar leith in eagrán na Céadaoine. Ach níl sé le feiceáil sa chóip 'idirnáisiúnta' a cheannaigh mé ar maidin. Tá 18 leathanach sa phríomh-nuachtán atá agamsa, agus 18 leathanach eile sa fo-nuachtán breise Business+Property/Sports ach gan fiú is alt Gaeilge orthu.

Tá a fhios agam go mbíonn difríochtaí idir an leagan Éireannach agus idirnáisiúnta, ach cheapas go mbeadh an leathanach Gaeilge ann, toisc nach mbíonn sé dírithe ar an nuacht is déanaí agus, mar sin, go mbíonn sé ullmhaithe i bhfad roimh an sprioc.

Tuairimí ag éinne?

Ar an mbealach siar

eidh mé ag bogadh siar abhaile i gceann seachtaine, agus ag fágáil Caerdydd tar éis dom dhá bhliain go leith a chaitheamh ann. Tuilleadh faoi sin le teacht. Ach idir an dá linn, tharraing cara liom m'aird anocht ar an dán seo thíos le Bernard O'Donoghue - dán faoina smaointe féin agus é ag tiomáint tríd an Bhreatain Bheag agus ag filleadh i dtreo na hÉireann. Chuaigh sé go mór i bhfeidhm orm anocht agus mé ag ullmhú don turas siar. Go háirithe agus mé tar éis deireadh seachtaine a chaitheamh i dtuaisceart na tíre seo - ceantar atá ceithre huaire go leith ach na mílte míle ón bpríomhchathair - áit dhiamhair fhiáin - ar an imeall ach lárnach, dar liomsa, idir Éire agus an Albain.

Westering Home

Bernard O'Donoghue

Though you'd be pressed to say exactly where
 It first sets in, driving west through Wales
 Things start to feel like Ireland. It can't be
 The chapels with their clear grey windows,

Or the buzzards menacing the scooped valleys.
 In April, have the blurred blackthorn hedges
 Something to do with it? Or possibly
 The motorway, which seems to lose its nerve
 Mile by mile. The houses, up to a point,

With the masoned gables, each upper window
 A raised eyebrow. More, though, than all of this,
 It's the architecture of the spirit;
 The old thin ache you thought that you'd forgotten-

More smoke, admittedly than flame;
 Less tears than rain. And the whole business
 Neither here nor there, and therefore home.

From Neither Here nor There (London: Chatto and Windus, 1999)

With the kind permission of Bernard O'Donoghue.

Éabhlóid na Déabhlóide

eans maith nár léigh sibh an scéal seo, ach cuireadh an chéad dlí a bhí cumtha go hiomlán sa Bhreatain Bheag i bhfeidhm inniu. Tá cumhachtaí nua faighte ag an Senedd anseo i gcuan Chaerdydd - atá anois in ann, don chéad uair riamh, a ndlithe féin a chumadh i roinnt réimsí polaitíochta. Baineann an dlí nua leis an teanga - agus ó inniu ar aghaidh beidh comh-stádas ag an mBreatnais agus an Béarla sa tionól anseo (rud a bhí i bhfeidhm cheana féin ar bhonn neamhoifigiúil).

Ar ndóigh, is céim mhór chun tosaigh é seo don rialtas áitiúil agus do chearta teanga mhuintir na Breataine Bige, a votáil ar son na gcumhachtaí nua i reifreann i mbliana. Ní raibh mórán sna meáin anseo faoi, áfach. Rud a léiríonn, b'fhéidir, cé chomh nádúrtha is atá an déabhlóid anois i reachtáil na Ríochta Aontaithe.

Talamh faoi Uisce

An Veinéis bhocht bháite. Bhí Seod an Aidriadaigh faoi uisce an tseachtain seo chaite le teacht lán mara an fhómhair. Mar is eol do chách, tá an chathair ag ísliú i gcónaí agus bíonn tuilte i bhfad níos coitianta ann ná mar a bhí riamh. Bhí cnuasach grianghrafanna sa Guardian le déanaí a chuir iontas orm - ní féidir idirdhealú a dhéanamh idir na sráideanna agus na canálacha.

Níor chuir an t-uisce breise isteach ar na turasóirí thíos, áfach.

Gan chead, gan chuireadh...

...gan chrann.

An cuimhin libh an crann piorra álainn a bhí ar chúl mo thí? Bhuel, gan rabhadh ar bith, leagadh é - agus an balla taobh thiar dó - an tseachtain seo chaite... :(

Roimh an scriosta...

...agus ina dhiaidh.

Ar son na 'forbartha' a déanadh an díobháil, bíodh a fhios agaibh. Tá foireann tógála ag obair anois ar an mbearna idir cúl an tí agus an chaolsráid taobh thiar dúinn a líonadh leis na 'tithe' is caoile cúinge sprionlaithe dá bheicfeá riamh. Anois, ní NIMBY mé - ach tá siad chun 'teach' a fháisceadh isteach sa bhearna idir stumpa an chrainn bhoicht agus an cement mixer sin taobh thiar dó?! In ainm Dé, cé a mhairfeadh ansin? Agus, pé scéal é, ní raibh gá leis an gcrann a leagadh ar chor ar bith, ach ar mhaithe leis an simplíocht agus an leisciúileacht a déanadh é.

Buíochas le Dia, ní bheidh mé ag breathnú amach orthu i bhfad amach anseo, ach tuilleadh faoi sin am éigin eile...

Ceol traidisiúnta?

honaic mé an físeán thíos ar fhóram ceoil thesession.org le déanaí faoin dteideal "The future?" 'Séard atá ann ná fear óg ag seinnt port Éireannach ar uirlis ceoil 'nua' - an druma Hang a cumadh ag Felix Rohner and Sabina Schärer ón ngrúpa PANArt san Eilvéis sa bhliain 2000.

Anois, is traidisiúnaí ceart mise chomh fada is a bhaineann sé leis an gceol traidisiúnta. Seinnim an fheadóg mhór agus claím leis na sean-phortanna, ríleanna, cornphíopaí agus polcaí. Agus ní thaitníonn an iomarca nuálaíochta liom. Dar liomsa, ní oibríonn cuid mhaith den 'fusion' a chloistear sa lá atá inniu ann. Cailltear an 'rithim' go rómhinic ann. 

So, chuir an físeán seo iontas orm. Tá sé ar fheabhas ar fad. Tá an rithim go láidir ann - táim cinnte go mbeadh rinceoirí seit timpeall na tíre breá sásta leis. Agus tá an ceol chomh deas geal binn uaidh. Faraor, tá liosta feithimh fada ag na déantóirí. Ní dhíoltar an Hang d'aon duine, bíodh a fhios agaibh. De réir suíomh gréasáin amháin: 

PANArt do not operate a waiting list in the standard sense, but instead offer their creations as, and when available, to those with which they feel a certain 'resonance'. 

Sin an fáth go gcosnaíonn siad idir $7,000-8,000 ar an meán ar ebay! 

Tuilleadh Gaeilge san IT

uaitear san Irish Times inniu go mbeidh dearadh nua ar an nuachtán amach anseo, ag tosnú Dé Luain seo. Beidh an nuachtán níos caoile (órlach níos caoile de réir dealraimh), athrófar na míreanna beaga nuachta a bhíonn le feiceáil ar chlé anois go dtí bun an phríomhleathanaigh, agus beidh tuilleadh nuachta ón domhan mór le fáil ag tús an nuachtáin. 

Ach an rud is spéisiúla faoin athrú seo, dúinne a bhíonn ag plé scéalta agus nuachta as Gaeilge, ná go mbeidh leathanach iomlán Gaeilge san IT gach Céadaoin as seo amach. Seo mar a chuirtear síos air sa pháipéar inniu:

Irish language coverage is being expanded, with more news, interviews and features written by our correspondents, and featuring in its own standalone page on Wednesdays.

Fianaise go bhfuil an t-éileamh ar scríbhneoireacht Gaeilge ag fás? Nó iarracht shiniciúil  dul san iomaíocht le Foinse - a bhíonn le fáil, Dé Céadaoin freisin, leis an Irish Independent? 

Túslitir mhaith, leath na hoibre

aoibhse a bhíonn ag iarraidh snas deas a chur ar bhur mblaganna, d'aimsigh mé an suíomh Daily Drop Cap le déanaí a chuireann túslitreacha ildaite ar fáil do bhlagadóirí saor in aisce. Tá siad cumtha ag bean darbh ainm Jessica Hische atá ina dearthóir gréasáin. Cuireann sí ceann nua ar fáil ar an suíomh go rialta, agus ag deireadh an togra beidh dhá leagan déag de gach litir le fáil ann, dar le Jessica. Mar sin bígí ag amharc 's ag goid ó shuíomh Jessica. Ní gá ach an cód a chaitheamh isteach sa leagan HTML de do mhír agus an t-íomhá a chur ar chlé (sa chóras Blogger).

uirtear boscaí beaga (nó frámaí) timpeall íomhánna ar roinnt blaganna. Daoibhse (cosúil liomsa) atá ag baint úsáid as Blogger.com, beidh oraibh athrú beag a dhéanamh do dhearadh do bhlag chun na boscaí sin a bhaint uathu. Caith súil ar an suíomh seo, agus lean na treoracha ann (nod libh, tá an "comhéadan nua" á úsáid agamsa). DAS, cheapas go dtaitneodh an C seo ar chlé le cuid agaibh.

Beo ón Oireachtas

Má tá fonn oraibh éisteacht agus féachaint go beo ar chraoladh an chláir RnaG Rónán Beo inniu ón Oireachtas, ní gá ach dul chuig an suíomh seo, anois: http://www.rte.ie/radio/oireachtas/

Beidh an clár ar siúl Dé hAoine 3-5 i.n.

Léiríonn an clár seo cé chomh héasca is a bheadh sé cláracha beo RnaG a chur ar aer ar TG4 i rith an lae in áit na scannán agus drámaí Béarla a bhíonn ar siúl i rith an lae.